Faktura proforma – jak ją poprawnie rozliczyć?

Aby poprawnie rozliczyć fakturę proforma, należy pamiętać, że jest to dokument o charakterze informacyjnym, który nie stanowi podstawy do rozliczenia VAT ani ewidencji podatkowej. Faktura proformasłuży jako zapowiedź transakcji, a po dokonaniu płatności i finalizacji umowy, wystawiana jest właściwa faktura VAT, która jest już dokumentem księgowym.

Najważniejszym krokiem przy rozliczaniu faktury proforma jest kontrola danych. Upewnij się, że wszystkie informacje są poprawne, a faktura proforma zawiera pełne dane dotyczące płatności, opisanego przedmiotu transakcji oraz warunków jej wykonania. Zanim faktura proforma zostanie uwzględniona w księgowości, należy poczekać na fakturę końcową, która to stanowi podstawę do rozliczeń podatkowych.

Unikając typowych błędów, takich jak brak szczegółowych informacjio transakcji czy niezgodność z fakturą VAT, przedsiębiorcy mogą uniknąć problemów związanych z nieprawidłowym rozliczeniem. Należy również pamiętać, że faktura proforma nie generuje obowiązku podatkowego, dlatego nie wpływa na rozliczenie VAT, ale faktura zaliczkowa już tak – może stanowić podstawę do odliczenia VAT.

Warto również znać różnice między fakturą proforma, zaliczkową i końcową. Faktura zaliczkowadotyczy płatności przed wykonaniem usługi i zawiera szczegóły dotyczące odliczeń VAT, a faktura końcowa to dokument, który rodzi obowiązki podatkowe i księgowe, będący podstawą do ostatecznego rozliczenia transakcji.

Faktura proformato dokument, który może stanowić punkt wyjścia w wielu transakcjach biznesowych. Choć powszechnie stosowana, często budzi wątpliwości dotyczące jej rozliczenia. Czym właściwie jest faktura proforma i jak poprawnie ją rozliczyć w kontekście księgowości? W tym artykule przedstawimy najważniejsze informacje, które pomogą Ci rozwiać wszelkie wątpliwości na ten temat.

Faktura proforma to rodzaj oferty lub zapowiedzi, która nie stanowi podstawy do zapłaty podatku VAT ani do odliczenia podatku. Jest to dokument, który ma raczej charakter informacyjnyi często służy jako potwierdzenie przyjęcia zamówienia lub ustalenia warunków transakcji. Jednak, mimo że nie jest to klasyczna faktura, jej poprawne rozliczenie jest kluczowe, zwłaszcza gdy wpłata została dokonana przed wystawieniem faktury VAT.

Jak więc rozliczyć fakturę proforma? ✅ Kluczowe jest, by pamiętać, że rozliczenie faktury proformamoże odbywać się dopiero po wystawieniu faktury końcowej. Ważne jest, by śledzić moment jej wystawienia, ponieważ tylko wtedy można odpowiednio zaksięgować płatności lub zaliczki.

Na przestrzeni artykułu omówimy krok po kroku, co trzeba wiedzieć o rozliczaniu faktur proforma, jakie elementy są istotne, a także kiedy może to wpłynąć na Twoje zobowiązania podatkowe.

Czym jest faktura proforma i kiedy ją wystawić?

Podstawowe informacje o fakturze proforma

Faktura proforma to dokument, który stanowi potwierdzenie oferty lub zamówienia, a nie formalne rozliczenie transakcji. Jest stosowana przede wszystkim w sytuacjach, gdy strona sprzedająca chce zarejestrować zamówienie przed dokonaniem pełnej płatności. Faktura proforma zawiera szczegóły dotyczące towaru lub usługi, cenę oraz warunki transakcji, ale nie jest podstawą do odliczenia VAT ani do wykazania obowiązku podatkowego.

Warto podkreślić, że faktura proforma nie jest uznawana za pełnoprawną fakturę w rozumieniu przepisów podatkowych. Oznacza to, że nie ma mocy prawnej w kontekście obowiązku zapłaty VAT, ani nie może zostać użyta do odliczeń podatku. Przykładem może być sytuacja, w której firma wysyła fakturę proforma, aby umożliwić klientowi dokonanie przedpłaty na towar – do momentu zapłaty i wystawienia faktury VAT, dokument proforma pozostaje bez wpływu na obowiązki podatkowe.

Kiedy wystawić fakturę proforma?

Faktura proforma jest zazwyczaj wystawiana w określonych sytuacjach, gdy transakcja wymaga wstępnego potwierdzenia zamówienia lub zaliczki. W szczególności:

• Przed dokonaniem płatności: Gdy zamówienie zostało złożone, ale płatność jeszcze nie wpłynęła, faktura proforma stanowi dokument potwierdzający warunki transakcji.

• W przypadku zaliczek i przedpłat: Wiele firm wystawia fakturę proforma, aby określić wysokość zaliczki lub przedpłaty, którą klient zobowiązany jest uiścić przed dostawą towaru lub świadczeniem usługi.

• W relacjach z kontrahentami zagranicznymi: Często wykorzystywana w transakcjach międzynarodowych, gdzie wcześniejsze ustalenie warunków płatności jest kluczowe dla przejrzystości i bezpieczeństwa transakcji.

Przykład: Firma A sprzedaje maszyny rolnicze i wymaga przedpłaty na zakup przed dostawą. Przed dokonaniem płatności wystawia fakturę proforma, która zawiera wszystkie szczegóły dotyczące zamówienia, ale nie jest pełnoprawną fakturą VAT. Dopiero po dokonaniu przedpłaty wystawiana jest faktura VAT.

⚠️ Co warto wiedzieć o stosowaniu faktury proforma?

Chociaż faktura proforma jest wygodnym narzędziem do formalizacji wstępnych ustaleń, należy pamiętać o kilku kluczowych kwestiach:

• Nie jest dokumentem księgowym: Z racji swojej specyfiki faktura proforma nie może być traktowana jako dokument do celów księgowych. Może być użyta jedynie do celów informacyjnych.

• Zaliczki a faktura VAT: Dopiero po otrzymaniu zaliczki i wykonaniu usługi lub dostawie towaru można wystawić fakturę VAT, która będzie miała wpływ na obowiązki podatkowe.

• Niewłaściwe stosowanie faktury proforma: Nie każda sytuacja wymaga wystawienia faktury proforma. Warto stosować ją wyłącznie wtedy, gdy jest to uzasadnione charakterem transakcji, aby uniknąć zbędnej biurokracji i nieporozumień.

Faktura proforma pełni więc rolę zabezpieczenia w przypadku płatności przed dokonaniem pełnej transakcji, ale nie jest dokumentem, który przekłada się bezpośrednio na obowiązki podatkowe.

Kluczowe elementy faktury proforma

Informacje, które powinna zawierać faktura proforma

Faktura proforma pełni rolę dokumentu, który wstępnie określa warunki transakcji, dlatego musi zawierać wszystkie kluczowe informacje, które umożliwiają identyfikację zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy, a także szczegóły dotyczące samej transakcji.

Do podstawowych elementów faktury proforma należą:

• Dane sprzedawcy i nabywcy: Powinny to być pełne dane kontaktowe obu stron transakcji, w tym imiona i nazwiska (lub nazwa firmy), adresy, numery telefonów oraz adresy e-mail. Dzięki temu możliwe jest szybkie i precyzyjne skontaktowanie się z obiema stronami, jeśli zajdzie taka potrzeba.

• Opis towaru lub usługi: Na fakturze proforma trzeba dokładnie opisać przedmiot transakcji – towar, usługę, a także specyfikację dotyczącą ilości, rodzaju, modelu lub wersji. W przypadku usług powinno znaleźć się dokładne określenie zakresu i charakteru usługi.

• Wartość zamówienia: Całkowita wartość zamówienia powinna zostać podana jasno i precyzyjnie, wraz z informacją o ewentualnych dodatkowych kosztach, jak transport czy opłaty manipulacyjne. Często stosuje się tu także podział na wartość netto i ewentualny podatek VAT, choć na fakturze proforma VAT nie jest jeszcze wykazywany jako obowiązkowy.

Przykład: Sprzedawca sprzętu AGD wystawia fakturę proforma dla klienta, który zamawia lodówkę. Na fakturze pojawiają się dane kontaktowe obu stron, opis modelu lodówki oraz wartość zamówienia (bez VAT).

Co nie może znaleźć się na fakturze proforma?

Pomimo że faktura proforma ma wiele wspólnych elementów z tradycyjną fakturą VAT, istnieją pewne informacje, które na niej nie mogą się znaleźć. Są to elementy, które mogłyby wprowadzać w błąd, sugerując, że dokument ma charakter pełnoprawnej faktury, co jest niezgodne z przepisami.

• Numer NIP kontrahenta: Na fakturze proforma nie umieszcza się numeru NIP kontrahenta, ponieważ dokument ten nie jest traktowany jako dokument podatkowy. Zamiast numeru NIP, powinny znaleźć się jedynie dane kontaktowe, które pozwalają zidentyfikować obie strony transakcji.

• Wskazanie na obowiązek zapłaty podatku VAT: Faktura proforma nie jest podstawą do naliczania podatku VAT, dlatego nie można na niej wskazać obowiązku zapłaty tego podatku. Wartość netto i ewentualne podsumowanie nie uwzględniają jeszcze VAT-u. Tego typu informacje pojawią się dopiero na właściwej fakturze VAT, wystawionej po dokonaniu płatności.

Przykład: Firma X wystawia fakturę proforma na zakup laptopa, jednak na dokumencie nie widnieje numer NIP ani podatek VAT, ponieważ klient jeszcze nie zapłacił i nie dokonano transakcji. Dokument jedynie określa warunki zamówienia i kwotę do zapłaty.

Dodatkowe aspekty faktury proforma

Chociaż faktura proforma ma ograniczone możliwości w kwestiach podatkowych, stanowi bardzo przydatne narzędzie do zabezpieczenia transakcji i uzyskania wstępnej zgody obu stron. Należy pamiętać, że faktura proforma to jedynie forma “oferty” i “potwierdzenia”, nie stanowi natomiast dokumentu do rozliczeń podatkowych. W związku z tym, jest ważne, aby dokładnie przestrzegać zasad jej wystawiania, aby uniknąć nieporozumień i ewentualnych problemów prawnych.

Faktura proforma a rozliczenie podatku VAT

❓ Czy można odliczyć VAT na podstawie faktury proforma?

Faktura proforma, choć jest użytecznym narzędziem w procesie sprzedaży, nie stanowi podstawy do odliczenia podatku VAT. Dokument ten ma charakter informacyjny i potwierdzający ofertę, a nie finalizuje transakcji w sensie podatkowym. Zatem przedsiębiorca, który otrzymał fakturę proforma, nie ma prawa do odliczenia VAT od tej faktury.

Aby odliczyć VAT, konieczne jest posiadanie faktury VAT – dokumentu, który potwierdza zakończenie transakcji oraz wskazuje należny podatek. Faktura proforma nie ma mocy prawnej, by wprowadzać zobowiązanie podatkowe, dlatego nawet jeśli na dokumencie wskazana jest cena brutto, odliczenie VAT jest możliwe dopiero po wystawieniu właściwej faktury VAT.

Przykład: Klient, który otrzymuje fakturę proforma za zakup sprzętu komputerowego, nie może na jej podstawie odliczyć VAT, nawet jeśli dokument zawiera wartość brutto. Dopiero po dokonaniu płatności i otrzymaniu faktury VAT przedsiębiorca ma możliwość skorzystania z odliczenia podatku.

Przepisy prawne a faktura proforma

Zgodnie z polskimi przepisami prawa, faktura proforma nie rodzi obowiązku podatkowego, ani nie jest podstawą do naliczenia VAT. Zgodnie z ustawą o VAT, to dopiero faktura VAT, wystawiona po dokonaniu zapłaty lub dostawie towaru, stanowi podstawę do odliczenia podatku.

W przypadku faktury proforma przedsiębiorcy powinni pamiętać, że dokument ten nie jest uznawany za fakturę w sensie podatkowym. Może być traktowany jako potwierdzenie oferty lub zapowiedź transakcji, jednak nie zastępuje on dokumentu VAT-owskiego.

⚠️ Uwaga: Faktura proforma nie może być wykorzystywana do rozliczeń podatkowych – nawet jeśli pojawia się na niej wartość brutto. Dopiero faktura VAT, która dokumentuje ostateczną transakcję, staje się podstawą do rozliczenia VAT.

Wymagania dotyczące faktur proforma w przepisach

Warto zauważyć, że przepisy nie precyzują szczegółowych wymagań dotyczących samego dokumentu faktury proforma, jednak dobrze jest, aby zawierał on wszystkie istotne dane identyfikujące strony transakcji oraz przedmiot sprzedaży. Dokument ten nie musi być wystawiany na standardowych formularzach, ale powinien być czytelny i jednoznacznie wskazywać, że nie jest to faktura VAT.

W praktyce, faktura proforma to po prostu oferta sprzedaży z informacjami o wysokości należności, które mają zostać uregulowane przez nabywcę. Dopiero po dokonaniu płatności, sprzedawca wystawia fakturę VAT, która jest dokumentem wymaganym przez przepisy o podatku od towarów i usług (VAT).

Podsumowanie

Podsumowując, faktura proforma to dokument, który nie ma mocy prawnej w kwestii odliczania VAT. Odliczenie podatku jest możliwe dopiero na podstawie faktury VAT, która powinna być wystawiona po zakończeniu transakcji. Chociaż faktura proforma jest ważnym narzędziem w procesie sprzedaży, nie zastępuje faktury VAT, która jest podstawą do rozliczenia VAT-u zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Jak rozliczyć fakturę proforma w księgowości?

Kiedy wprowadzić fakturę proforma do ewidencji?

Faktura proforma, jako dokument o charakterze informacyjnym, nie powinna być wprowadzana do ewidencji księgowej przed wystawieniem faktury VAT. Kiedy więc można ją uwzględnić w księgowości? W przypadku rozliczeń VAT ewidencjonowanie faktury proforma następuje dopiero po jej przekształceniu w fakturę VAT, czyli po finalizacji transakcji i zakończeniu dostawy towaru lub wykonania usługi. Faktura proforma nie stanowi bowiem dowodu transakcji w sensie podatkowym.

Natomiast, jeśli transakcja wiąże się z zaliczką (np. przedpłatą na towar), można ją wprowadzić do ewidencji w momencie przyjęcia zapłaty. Wtedy zaliczka jest traktowana jako część przychodu. Ważne jest, by pamiętać, że sama faktura proforma, mimo iż wskazuje wartość zamówienia, nie jest dokumentem księgowym, który można wprowadzać do rejestrów VAT czy bilansować. Dopiero po wystawieniu faktury VAT, możliwe jest odliczenie VAT-u lub wykazanie sprzedaży w odpowiednich deklaracjach podatkowych.

Jak wykazać płatność dokonaną na podstawie faktury proforma?

Płatności dokonane na podstawie faktury proforma wprowadzane są do ewidencji księgowej w sposób zależny od charakteru transakcji. Jeśli płatność została dokonana przed wystawieniem faktury VAT, powinna zostać zaksięgowana jako zaliczka na poczet przyszłej sprzedaży. To oznacza, że wpłata jest traktowana jako część całkowitej należności, która zostanie finalnie uregulowana po wystawieniu faktury VAT. W takim przypadku ważne jest, by dokumentować tę zapłatę, aby po wystawieniu faktury VAT, transakcja mogła zostać prawidłowo rozliczona.

Przykład: Przedsiębiorca otrzymał płatność od klienta na podstawie faktury proforma, ale faktura VAT została wystawiona dopiero po dostarczeniu towaru. Płatność ta będzie wprowadzona do księgowości jako zaliczka w momencie jej otrzymania. Dopiero po wystawieniu faktury VAT, klient zostanie obciążony pełną kwotą, a zaliczka zostanie odliczona od ostatecznej należności.

Zaliczki powinny być traktowane osobno w księgowości i mogą zostać uwzględnione w odpowiednich rejestrach VAT, ale pamiętajmy, że to faktura VAT będzie podstawą do ostatecznego rozliczenia podatku. Dlatego bardzo ważne jest, aby po wystawieniu faktury VAT, wpisać do ewidencji wartość transakcji oraz odpowiednią kwotę VAT-u, a wcześniej otrzymaną zaliczkę skorygować.

⚠️ Różnice między fakturą proforma a fakturą VAT w księgowości

Chociaż faktura proforma jest stosunkowo powszechnie używana, jej rozliczenie w księgowości musi być bardzo precyzyjne. Nie jest to dokument, który wchodzi bezpośrednio do ksiąg rachunkowych ani nie stanowi podstawy do wykazywania przychodu lub odliczania VAT-u. Jedynym dokumentem, który pozwala na rozliczenie transakcji podatkowych, jest faktura VAT. Dobrą praktyką jest, by faktura proforma była traktowana jedynie jako etap przygotowawczy, a proces księgowy rozpoczynał się po wystawieniu faktury VAT.

✅ Podsumowanie

Aby prawidłowo rozliczyć fakturę proforma w księgowości, należy pamiętać o jej roli jako dokumentu informacyjnego. Dopiero po wystawieniu faktury VAT można ją wprowadzić do ewidencji podatkowej i księgowej. Płatności dokonywane na podstawie faktury proforma traktowane są jako zaliczki, które należy odpowiednio udokumentować i rozliczyć po otrzymaniu faktury VAT. Dbałość o te detale zapewni zgodność z przepisami oraz uniknięcie błędów w rozliczeniach podatkowych.

Błędy przy rozliczaniu faktur proforma

⚠️ Najczęstsze błędy przy wystawianiu faktury proforma

Chociaż faktura proforma nie jest dokumentem księgowym, jej poprawne wystawienie ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozliczenia transakcji. W praktyce, wiele błędów pojawia się na etapie jej tworzenia. Jednym z najczęstszych jest brak pełnych informacji o płatności, zwłaszcza dotyczących terminu zapłaty lub warunków zaliczek. Często faktury proforma zawierają ogólne stwierdzenia, które mogą wprowadzać w błąd, szczególnie w sytuacji, gdy płatność miała zostać dokonana przed dostawą towaru lub usługą. Takie niedoprecyzowanie może prowadzić do problemów w późniejszym rozliczaniu płatności, a także błędnego zaksięgowania.

Kolejnym częstym błędem jest zbyt ogólny opis przedmiotu transakcji. Faktura proforma powinna zawierać szczegółowy opis towaru lub usługi, w tym jego ilość, cenę jednostkową oraz ewentualne dodatkowe koszty. Brak takich szczegółów może skutkować problemami przy późniejszym wystawianiu faktury VAT, ponieważ trudno wtedy precyzyjnie określić, co zostało sprzedane. Ponadto, taki brak szczegółów może wywołać nieporozumienia z klientem, który może oczekiwać innego zakresu usługi niż ten, który pierwotnie został uzgodniony.

Jak uniknąć pomyłek przy rozliczaniu faktury proforma?

Aby uniknąć błędów przy rozliczaniu faktury proforma, kluczowe jest dbanie o dokładność wszystkich danych zawartych w dokumencie. Przede wszystkim, należy dokładnie określić, czy kwota wskazana na fakturze proforma jest ostateczną wartością transakcji, czy też obejmuje jedynie zaliczkę. Warto także zwrócić uwagę na sposób wskazania terminu płatności oraz zasadności wystawienia faktury proforma, zwłaszcza w kontekście ewentualnych przedpłat.

Ponadto, sprawdzanie zgodności faktury proforma z późniejszą fakturą VATjest niezbędne, aby uniknąć rozbieżności między dokumentami. Faktura proforma nie ma wpływu na podatki ani na księgowanie, ale po wystawieniu faktury VAT, wszystkie dane muszą się zgadzać z tymi, które zostały zapisane w proformie. Dobrą praktyką jest również archiwizowanie faktur proforma w sposób umożliwiający łatwe odnalezienie i porównanie z fakturą VAT w przyszłości.

Przykład: Firma wystawiła fakturę proforma na usługę budowlaną, ale nie precyzowała terminu płatności ani szczegółów dotyczących zakresu pracy. Po jakimś czasie, klient zapłacił zaliczkę, ale w momencie wystawiania faktury VAT pojawiły się nieścisłości – klient oczekiwał innego zakresu usług. Aby tego uniknąć, wystawiając fakturę proforma, należy zawsze uwzględnić szczegóły dotyczące płatności i pełen zakres usługi, co pozwoli uniknąć takich problemów.

Dbanie o szczegóły i prawidłowe ewidencjonowanie

Aby prawidłowo rozliczyć fakturę proforma, niezbędne jest również zachowanie porządku w ewidencji. Należy zadbać, aby faktura proforma była zapisana w odpowiednich rejestrach i wprowadzone zostały do niej wszelkie płatności. Zbyt późne wprowadzenie zapłaty do systemu księgowego może prowadzić do trudności w rozliczeniu VAT-u i w ewentualnym odliczeniu zaliczki.

Warto również pamiętać o dobrych praktykach w zakresie archiwizacji. Wszystkie faktury proforma, jak również dokumenty towarzyszące, takie jak potwierdzenia zapłaty zaliczek, powinny być przechowywane w sposób uporządkowany. Ułatwi to późniejsze rozliczenia oraz pomoże uniknąć błędów, gdy nadejdzie czas na wystawienie faktury VAT.

✅ Podsumowanie

Błędy przy wystawianiu faktur proforma mogą prowadzić do komplikacji zarówno w rozliczeniach podatkowych, jak i w ewidencji księgowej. Aby uniknąć pomyłek, należy szczególnie dbać o precyzyjne informacje na temat płatności, szczegółowy opis transakcji i zgodność z późniejszymi fakturami VAT. Zastosowanie dobrej praktyki, jak np. archiwizacja dokumentów oraz systematyczne sprawdzanie danych, jest kluczowe, aby uniknąć problemów i zapewnić prawidłowe rozliczenie transakcji.

Różnice między fakturą proforma, fakturą zaliczkową i końcową

⚖️ Faktura proforma a faktura zaliczkowa

Faktura proforma i faktura zaliczkowa mają podobny cel – dokumentowanie umowy pomiędzy stronami – ale różnią się w kluczowy sposób, zwłaszcza pod kątem ich skutków prawnych i podatkowych. Faktura proformajest jedynie zapowiedzią transakcji i nie rodzi żadnych obowiązków podatkowych ani księgowych. Zawiera jedynie propozycję warunków transakcji, takich jak cena, ilość, termin płatności, ale nie jest dokumentem, który można wykorzystać do rozliczenia VAT.

Z kolei faktura zaliczkowato dokument, który już rodzi obowiązek podatkowy. Jest wystawiana wtedy, gdy klient dokonuje zaliczki na rzecz sprzedawcy, a ta zaliczka może zostać uwzględniona w rozliczeniach VAT. Faktura zaliczkowa zawiera więcej szczegółowych informacji niż faktura proforma, w tym dane dotyczące wpłaconej kwoty oraz ewentualne stawki VAT, które mają zastosowanie w transakcji. Co więcej, faktura zaliczkowa jest dokumentem, na podstawie którego można odliczyć VAT, w przeciwieństwie do faktury proforma, która nie daje takiej możliwości.

Przykład: Jeśli firma budowlana otrzymała zaliczkę na rozpoczęcie realizacji projektu, wystawia fakturę zaliczkową, która będzie podstawą do odliczenia VAT. Z kolei faktura proforma mogła zostać wystawiona wcześniej, by określić wstępne warunki transakcji.

Jakie są różnice między fakturą proforma a fakturą końcową?

Główna różnica między fakturą proformaa fakturą końcowątkwi w ich roli w procesie sprzedaży oraz wpływie na obowiązki podatkowe i księgowe. Faktura proforma nie jest dokumentem księgowym – służy jedynie do celów informacyjnych. Można ją traktować jako “wstępny” dokument, który potwierdza warunki transakcji, ale nie stanowi podstawy do rozliczeń podatkowych ani ewidencyjnych.

W przeciwieństwie do tego, faktura końcowajest ostatecznym dokumentem, który potwierdza realizację transakcji. Po jej wystawieniu powstaje obowiązek podatkowy, a kwoty na fakturze muszą zostać ujęte w ewidencji VAT i księgach rachunkowych. Faktura końcowa zawiera wszystkie szczegóły transakcji – łącznie z pełną kwotą do zapłaty, stawkami VAT, a także terminem płatności.

Kluczowa różnica: Faktura końcowa to dokument, który wpływa na obowiązki podatkowe, natomiast faktura proforma nie ma żadnych skutków prawnych.

✅ Podsumowanie różnic

Oto najważniejsze różnice pomiędzy fakturą proforma, fakturą zaliczkową i końcową:

Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla prawidłowego rozliczania transakcji, zarówno w kontekście obowiązków podatkowych, jak i księgowych.