Zamówienia in-house – czym są i jakie zasady się z nimi wiążą?

Zamówienia in-house to mechanizm, który pozwala podmiotom publicznym zlecać zadania wewnętrznym jednostkom lub spółkom zależnym, eliminując konieczność przeprowadzania przetargów. Istotą tego rozwiązania jest pełna kontrolanad realizacją zamówienia oraz oszczędnościzwiązane z brakiem konieczności organizowania przetargów. Jest to jednak metoda, która wymaga zachowania szczególnej ostrożności, aby uniknąć nadużyć, jak np. pozorowanie zamówienia in-house.

Warto podkreślić, że zamówienia in-house mogą być stosowane tylko wtedy, gdy spełnione są konkretne wymogi prawne. Zlecenie musi dotyczyć działalności, która jest związana z uprawnieniami administracyjnymidanego organu lub odpowiada na specyficzne potrzeby społeczności lokalnych. Ponadto, ważnym aspektem jest zapewnienie, że wykonawca, będący jednostką zależną, spełnia określone wymogi wykonawczei nie jest związany z zewnętrznymi interesami, które mogłyby wpłynąć na rzetelność realizacji zlecenia.

Zamówienia in-house mogą przynieść wielkie korzyści– umożliwiają szybszą realizację zadańi łatwiejszą kontrolę nad wykonawcą. Jednak nie są pozbawione wyzwań. Kluczowym ryzykiem jest brak konkurencji, który może prowadzić do stagnacjilub marnotrawienia środków. Istnieje także możliwość, że zlecenie realizowane przez wewnętrzną jednostkę nie będzie w pełni optymalne pod względem kosztów czy jakości usług.

Przykłady zastosowania zamówień in-house w różnych sektorach, takich jak administracja publiczna, szpitaleczy szkoły, pokazują, jak efektywnie można je wykorzystać, ale równocześnie wskazują na konieczność stałego nadzoru i przejrzystości procesów. Przy odpowiednim zarządzaniu, zamówienia in-housemogą stać się wartościowym narzędziem, które wspiera rozwój usług publicznych, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka.

Zamówienia in-houseto temat, który może być nieco zagmatwany, ale jest niezwykle ważny w kontekście prawa zamówień publicznych. Mówiąc o nich, mamy na myśli specyficzną formę współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi, która pozwala na realizację zadań wewnętrznych bez konieczności ogłaszania tradycyjnego przetargu.

Zamówienie in-house polega na tym, że jedna instytucja publiczna zleca zadanie innej, której podlega lub która jest kontrolowana przez nią w określony sposób. W tym przypadku, cała procedura odbywa się w ramach tzw. „wolnej ręki”, co oznacza, że proces jest mniej formalny niż w klasycznym przetargu.

Jakie zasady rządzą zamówieniami in-house?Istnieje kilka kluczowych warunków, które muszą zostać spełnione, by mogły one być legalnie zastosowane:

• Kontrola nad wykonawcą: Zamawiający musi mieć kontrolę nad podmiotem wykonującym zamówienie, na przykład poprzez udział w zarządzaniu lub posiadanie większościowych praw głosu.

• Brak konkurencyjności: W ramach tego trybu nie odbywa się otwarty przetarg, a więc inne podmioty nie mogą brać udziału w procesie.

• Przeznaczenie zamówienia: Zlecane zadania muszą mieścić się w ramach kompetencji zamawiającego.

Zrozumienie tych zasad jest kluczowe, by nie narazić się na błędy prawne i administracyjne. Z kolei przestrzeganie właściwych procedur zapewnia transparentność i zgodność z regulacjami prawa zamówień publicznych.

W dalszej części artykułu przyjrzymy się dokładniej, jak wygląda proces zamówienia in-house oraz kiedy i w jakich przypadkach może być ono stosowane.

Podstawowe zasady zamówień in-house

Definicja i kontekst prawny

Zamówienia in-house to szczególny typ współpracy między instytucjami publicznymi, który pozwala na zlecanie realizacji zadań wewnętrznych bez konieczności organizowania tradycyjnego przetargu. W tym modelu jeden podmiot publiczny może zlecać zadania innemu, który jest od niego kontrolowany. Taka forma współpracy, chociaż jest wygodna, wiąże się z licznymi wymogami prawnymi, które muszą być spełnione, aby procedura była legalna.

Podstawowe przepisy dotyczące zamówień in-house znajdują się w Prawie zamówień publicznych, ale także w dyrektywach unijnych, które nakładają na państwa członkowskie obowiązek stosowania transparentnych i sprawiedliwych procedur przetargowych. Aby skorzystać z trybu in-house, wykonawca musi spełniać ścisłe warunki, m.in. posiadać bliską zależność z zamawiającym, a także ograniczać konkurencyjność.

⚠️ Istnieją również istotne ograniczenia dotyczące podwykonawców w ramach takich zamówień. Instytucje publiczne mogą korzystać z tego trybu tylko wtedy, gdy zadania są realizowane wewnętrznie, bez angażowania zewnętrznych podmiotów, co pozwala na zachowanie pełnej kontroli nad realizowanymi zadaniami.

Główne warunki stosowania

Aby zamówienie mogło być uznane za „in-house”, spełnione muszą zostać konkretne warunki. Przede wszystkim, udzielenie zamówienia odbywa się bez przetargu. To kluczowa cecha tego typu zamówienia, która sprawia, że proces jest bardziej elastyczny i mniej czasochłonny. Zamiast przeprowadzać pełną procedurę przetargową, zamawiający może bezpośrednio zlecić realizację zadania innej instytucji publicznej.

Istotnym elementem jest również wymóg „bliskiej” kontrolinad wykonawcą. Zamawiający musi posiadać znaczną kontrolę nad podmiotem realizującym zamówienie, np. poprzez możliwość wywierania wpływu na jego decyzje zarządzające. W praktyce oznacza to, że podmiot wykonujący zamówienie powinien być w strukturze organizacyjnej zamawiającego lub przynajmniej silnie powiązany z jego działalnością. Tylko wtedy można mówić o stosowaniu tego trybu.

Warto dodać, że zasada konkurencyjnościw zamówieniach in-house jest w pewnym sensie wyłączona. Chociaż procedura odbywa się bez ogłaszania przetargu, przepisy wymagają, by współpraca między zamawiającym a wykonawcą była przejrzysta i zgodna z przepisami o zamówieniach publicznych. Celem jest zapobieganie sytuacjom, w których zamówienie in-house mogłoby być traktowane jako sposób unikania konkurencji w sposób niezgodny z duchem prawa.

Przykłady z życia

Przykład 1: Samorząd miejski zleca realizację projektów budowlanych spółce miejskiej, którą kontroluje w pełni. W tym przypadku, zamiast ogłaszać przetarg, samorząd decyduje się na zamówienie in-house, ponieważ spółka jest częścią tego samego podmiotu publicznego.

Przykład 2: Ministerstwo zleca wykonanie usług informatycznych podmiotowi, w którym ma ponad 50% udziałów. Taki układ pozwala na realizację zamówienia bez konieczności przeprowadzania przetargu, jednak ministerstwo musi utrzymać kontrolę nad decyzjami spółki.

Zamówienia in-house to także idealne rozwiązanie w przypadku, gdy instytucje publiczne muszą realizować zadania, które są ściśle powiązane z ich wewnętrznymi kompetencjami lub zasobami. Dzięki temu, wykonawca nie musi wychodzić poza struktury zamawiającego, co pozwala na większą kontrolęnad procesem realizacji.

Podsumowanie

Podstawowe zasady zamówień in-house opierają się na ściśle określonych warunkach prawnych, które mają na celu zapewnienie przejrzystości i zgodności z regulacjami prawa zamówień publicznych. Główne wymogi to brak przetargu, kontrola nad wykonawcą i ograniczona konkurencyjność. Stosowanie zamówień in-house może być korzystne w wielu przypadkach, zwłaszcza w ramach instytucji publicznych, które muszą realizować zadania związane z ich wewnętrznymi kompetencjami.

Kiedy zamówienia in-house mogą być stosowane?

Kryteria zastosowania trybu in-house

Zamówienia in-house mogą być stosowane tylko wtedy, gdy spełnione są określone kryteria dotyczące relacji między zamawiającym a wykonawcą. Przede wszystkim, wykonawca musi być kontrolowany przez zamawiającego w taki sposób, że instytucja publiczna sprawuje nad nim dominującą kontrolę lub posiada znaczną ingerencję w jego działalność. Oznacza to, że nie może to być podmiot działający niezależnie, ale organizacja, która jest częścią lub ściśle powiązana z zamawiającym.

Relacja kontrolującajest kluczowa, aby zamówienie mogło być zrealizowane bez przetargu. Zwykle odnosi się to do sytuacji, w których jedna instytucja publiczna posiada co najmniej 50% udziałów w innym podmiocie, lub gdy podmiot wykonujący usługę jest integralną częścią administracji publicznej, tak jak to ma miejsce w przypadku spółek skarbu państwaczy samorządów lokalnych. Tylko w takich przypadkach zamówienia mogą być realizowane w trybie in-house, unikając konieczności organizowania przetargu.

Obowiązkowa współpraca publiczna

Zamówienie in-house nie jest możliwe pomiędzy podmiotami prywatnymi i publicznymi. Zasadą jest, że współpraca w tym trybie musi odbywać się wyłącznie pomiędzy instytucjami publicznymi. Dotyczy to zarówno jednostek administracji rządowej, jak i samorządowej. Zatem przykładowo, gmina może zlecić zadanie wykonawcze jednostce podległej jej strukturze, jak spółka wodociągowa, natomiast nie może tego samego zrobić z prywatnym przedsiębiorstwem, nawet jeśli spełnia ono odpowiednie kryteria.

Przykład: Miasto X decyduje się na zlecenie budowy nowego odcinka drogi. Zamiast ogłaszać przetarg, miasto zleca tę inwestycję swojej spółce miejskiej, która jest całkowicie kontrolowana przez władze miasta. Dzięki temu można uniknąć formalności związanych z ogłaszaniem przetargu, ale spółka musi działać zgodnie z interesami samorządu.

Wyjątki od reguły

Mimo że tryb in-house oferuje liczne korzyści, są sytuacje, w których nie może być on zastosowany. Warto wiedzieć, że istnieją określone wyjątki, które sprawiają, że ten sposób realizacji zamówienia jest niedozwolony.

⚠️ Przekroczenie progów unijnychto jedno z takich wyjątków. Unia Europejska ustala progi, powyżej których zamówienie musi zostać udzielone w drodze przetargu. W sytuacjach, gdy wartość zamówienia przekracza te progi, instytucje publicznenie mogą korzystać z trybu in-house, ponieważ przekłada się to na niedozwoloną eliminację konkurencji. Na przykład, jeśli wartość zamówienia na budowę drogi przekroczy unijny próg, nawet jeżeli realizację ma przejąć spółka kontrolowana przez samorząd, przetarg staje się obowiązkowy.

Dodatkowo, jeśli celem zamówienia jest realizacja działań, które mogą zostać efektywnie przeprowadzone przez podmioty zewnętrzne, to zamówienie in-house może zostać uznane za niewłaściwe. W takim przypadku, instytucja publiczna musi skorzystać z pełnej procedury przetargowej, aby zapewnić konkurencyjność.

Podsumowanie

Zamówienia in-house mogą być stosowane tylko wtedy, gdy istnieje bliska kontrolaze strony zamawiającego nad wykonawcą oraz gdy obie strony to instytucje publiczne. Istnieje jednak szereg wyjątków, takich jak przekroczenie progów unijnych, które uniemożliwiają zastosowanie tego trybu. Aby proces ten był zgodny z przepisami prawa, należy zachować szczególną ostrożność w ocenie spełniania kryteriów kontrolujących oraz wartości zamówienia.

Procedura udzielania zamówienia in-house

Krok po kroku – jak przeprowadzić proces?

Procedura udzielania zamówienia in-house zaczyna się od dokładnej oceny, czy taki tryb jest odpowiedni w danej sytuacji. Kluczowym elementem jest upewnienie się, że spełnione są wszystkie wymagania, takie jak kontrolanad wykonawcą oraz współpraca wyłącznie między instytucjami publicznymi. Jeżeli te warunki są spełnione, kolejny krok to przygotowanie niezbędnej dokumentacji. Zgodnie z przepisami Prawa zamówień publicznych (PZP), zamawiający musi zadbać o odpowiednie przygotowanie dokumentów, które będą zgodne z obowiązującymi normami, w tym określeniem przedmiotu zamówienia, terminów realizacji oraz warunków umowy.

Dokumentacjapowinna zawierać także ocenę sytuacji rynkowej i wskazanie, że inne metody udzielania zamówienia (np. przetarg) nie byłyby adekwatne w danej sprawie. Przykładem może być sytuacja, w której jednostka samorządowa zleca roboty budowlane swojej spółce miejskiej, która ma doświadczenie i zasoby pozwalające na wykonanie zamówienia bez potrzeby angażowania zewnętrznych wykonawców.

Wybór wykonawcy – zasady dotyczące oferty

W zamówieniu in-house wybór wykonawcy nie opiera się na zasadach przetargowych, ale nadal muszą być spełnione określone wymogi. Podstawową zasadą jest, że wykonawcą może być tylko podmiot, który spełnia kryteria kontrolowania przez zamawiającego, co oznacza, że decyzje w sprawie wyboru wykonawcy i realizacji zamówienia muszą pozostawać pod wpływem instytucji publicznej. Oznacza to, że procedura nie wymaga składania ofert ani negocjacji z potencjalnymi wykonawcami. W praktyce może to wyglądać tak, że zamawiający po ocenie sytuacji wskazuje, która z instytucji lub spółek publicznych jest odpowiednia do realizacji zamówienia.

W przypadku, gdyby instytucja zamawiająca zlecała zadanie wewnętrznej jednostce, na przykład spółce skarbu państwa, nie musi ona konkurować z innymi firmami, a umowa jest zawierana na podstawie wcześniejszych ustaleń w ramach kontroli nad tą spółką.

Publikacja i procedury nadzoru

Choć zamówienie in-house nie wymaga przeprowadzania tradycyjnego przetargu, instytucje publicznenadal są zobowiązane do przestrzegania obowiązków informacyjnych oraz nadzoru. Zgodnie z przepisami PZP, zamawiający musi poinformować o zamiarze udzielenia zamówienia, np. w formie ogłoszenia, w przypadku gdy wartość zamówienia przekracza określony próg. Zasada ta ma na celu zapewnienie przejrzystości i nadzorunad realizowanymi wydatkami publicznymi.

⚠️ Ważnym punktem jest również kontrola zgodności z przepisami prawa. Oznacza to, że mimo braku konieczności przeprowadzania przetargu, zamawiający musi udowodnić, że zastosowanie trybu in-house jest zgodne z zasadami konkurencyjności, przejrzystości i uczciwego traktowania wykonawców. Każda decyzja, która dotyczy zlecenia zamówienia bez przetargu, powinna być dobrze uzasadniona, aby uniknąć oskarżeń o nieprawidłowości.

Przykład: W przypadku, gdy miasto X decyduje się na budowę nowego budynku administracyjnego przy pomocy swojej spółki miejskiej, ogłasza zamiar realizacji tego zamówienia w odpowiednich miejscach (np. Biuletyn Zamówień Publicznych), ale nie przeprowadza przetargu, ponieważ spełnia wszystkie warunki do zastosowania trybu in-house.

Zatem, choć procedura udzielania zamówienia in-house jest uproszczona w porównaniu do klasycznego przetargu, nie oznacza to, że można ją przeprowadzić bez zachowania pełnej transparentności i zgodności z przepisami prawa.

Wymogi dotyczące wykonawców w zamówieniach in-house

Typy wykonawców uprawnionych do realizacji zamówienia

Zamówienie in-house jest specyficznym trybem udzielania zamówienia publicznego, który nie wymaga angażowania zewnętrznych wykonawców. Z tego względu tylko określone podmioty mogą realizować tego rodzaju zamówienia. Zasadniczo, wykonawcami w ramach zamówień in-house są podmioty publiczne kontrolowane przez zamawiającego. Mogą to być na przykład:

• Spółki komunalne– jednostki organizacyjne należące do samorządu, realizujące zadania na rzecz gminy, miasta czy powiatu.

• Spółki Skarbu Państwa– firmy, których właścicielem jest Skarb Państwa, a więc rząd ma pełną kontrolę nad ich działalnością.

• Instytucje publiczne– takie jak agencje rządowe, organizacje pozarządowe finansowane z budżetu państwa, które świadczą usługi na rzecz innych instytucji publicznych.

⚠️ Spółki zależnei osoby prawnemogą również być wykonawcami, pod warunkiem, że są one w pełni kontrolowane przez instytucję zamawiającą. Na przykład miasto X może zlecić realizację zamówienia spółce miejskiej, która jest całkowicie zależna od decyzji samorządu i w pełni finansowana przez niego.

Relacje kontrolujące w ramach współpracy

Zasadniczym kryterium dla przyznania zamówienia in-house jest relacja kontrolującamiędzy zamawiającym a wykonawcą. Istnieją dwa podstawowe rodzaje kontrolowania, które mogą występować w takich relacjach: kontrola wertykalnaoraz kontrola pozioma.

Kontrola wertykalna (hierarchiczna)

Kontrola wertykalna występuje, gdy jedna instytucja publiczna (np. gmina, ministerstwo) sprawuje pełną kontrolę nad wykonawcą, który jest jej częścią lub podmiotem zależnym. W praktyce oznacza to, że zamawiający może bezpośrednio ingerować w sposób realizacji zamówienia, kontrolować efektywność pracy i ustalać warunki umowy. Przykładem może być sytuacja, w której miasto zleca zadanie spółce miejskiej, a gmina kontroluje jej decyzje strategiczne i operacyjne.

Przykład: Gmina zleca wykonanie usług porządkowych swojej spółce komunalnej. Spółka ta nie działa na rynku komercyjnym i jest w pełni kontrolowana przez radę miasta. Miasto decyduje o wysokości wynagrodzenia oraz terminach realizacji usługi.

Kontrola pozioma (międzyinstytucjonalna)

Kontrola pozioma dotyczy współpracy między dwiema niezależnymi jednostkami publicznymi, które są pod pełną kontrolą jednej instytucji publicznej. Może to obejmować sytuację, w której na przykład dwie różne agencje rządowe realizują wspólne zadanie, ale jedna z nich kontroluje drugą. Tego typu relacje są mniej powszechne, ale również dopuszczalne w ramach zamówień in-house.

Przykład: Ministerstwo X zawiera umowę z Agencją Y na świadczenie usług doradczych, ale kontroluje ją w pełni, ponieważ Agencja Y działa na rzecz ministerstwa i wykonuje zadania wyłącznie na jego rzecz.

Rola sektora publicznego i prywatnego

Warto również podkreślić, że zamówienia in-house dotyczą wyłącznie podmiotów publicznych. Oznacza to, że wykonawcą nie może być firma prywatna, nawet jeśli jej właściciel ma silne powiązania z instytucją publiczną. Kluczowym założeniem zamówień in-house jest, aby całkowita kontrola nad wykonawcą pozostawała w rękach instytucji publicznej, co zapewnia wyłącznie publiczny charakter współpracy.

⚠️ Zasada ta jest kluczowai stanowi istotną barierę dla sektora prywatnego w zakresie uczestniczenia w procesie realizacji zamówień publicznych na podstawie trybu in-house. Wszelkie próby obejścia tej zasady mogą prowadzić do zarzutów o pozorowaniezamówienia in-house i naruszenie przepisów prawa.

W tym kontekście istotne jest, aby w przypadku korzystania z zamówienia in-house, dokładnie weryfikować, czy wykonawca rzeczywiście spełnia wszystkie kryteria dotyczące kontroliprzez instytucję zamawiającą.

Zakaz pozorowania zamówienia in-house

Kontrola nad zgodnością z prawem

Zamówienia in-house są szczególnym trybem udzielania zamówień publicznych, który ma na celu uproszczenie procedur oraz zmniejszenie kosztów związanych z realizacją zadań przez podmioty publiczne. Niemniej jednak, istnieje poważne ryzyko, że zamówienie in-house może zostać użyte w sposób niezgodny z prawem – w szczególności w celu pozorowania procedury przetargowej. Pozorowanie zamówienia in-houseto praktyka, w której zamawiający udziela zamówienia podmiotowi, który w rzeczywistości nie spełnia wymaganych kryteriów, a cały proces ma na celu jedynie obejście przepisów prawa.

Aby uniknąć nadużyć, procedura zamówienia in-house musi być dokładnie przestrzegana. Kluczowe jest, by kontrolować, czy wykonawca rzeczywiście spełnia warunki kontroli przez zamawiającego, czy nie ma wątpliwości co do jego zależności i niezależności. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, instytucja zamawiająca powinna skonsultować się z prawnikiemlub przeprowadzić audyt, aby upewnić się, że procedura jest zgodna z przepisami prawa.

Warto dodać, że w ramach kontroli nad zgodnością z prawem, każdy podmiot ubiegający się o realizację zamówienia in-house ma prawo do odwołania sięod decyzji zamawiającego, jeżeli uzna, że zasady zostały złamane lub tryb został użyty niezgodnie z jego celem. Oznacza to, że w przypadku nieprawidłowości, konkurenci mają możliwość zgłoszenia swoich uwag oraz domagania się weryfikacji całej procedury.

Wzorce nadużyć – przykłady z praktyki

Zakaz pozorowania zamówienia in-house nie jest tylko teoretycznym zapiskiem w przepisach prawnych. W rzeczywistości pojawiają się sytuacje, w których procedura in-house jest nadużywana. W takim przypadku chodzi o symulowanie procedury przetargowejpoprzez tworzenie pozorów, że zamówienie jest realizowane przez podmiot, który spełnia wymagane warunki, mimo że w rzeczywistości nie jest on w pełni kontrolowany przez zamawiającego. Poniżej przedstawiamy kilka typowych wzorców nadużyć:

• „Fasadowe” spółki zależne– Często zdarza się, że instytucje publiczne tworzą spółki zależne, które formalnie spełniają kryteria zamówienia in-house, ale w rzeczywistości są kontrolowane przez podmioty prywatne. Tego rodzaju rozwiązania są traktowane jako obejście prawa, ponieważ nie spełniają one wymogu pełnej kontroli przez zamawiającego.

• Brak rzeczywistej kontroli– Zdarza się również, że zamawiający formalnie posiada kontrolę nad wykonawcą, ale nie wprowadza żadnych realnych mechanizmów nadzoru nad jego działalnością. W takim przypadku, chociaż spełnione są wymogi formalne, sama kontrola pozostaje jedynie na papierze.

⚠️ Przykład: Samorząd powołuje spółkę, której zadaniem jest zarządzanie mieniem publicznym, ale w praktyce, to prywatny inwestor ma decydujący wpływ na działalność tej spółki. W takim przypadku, procedura in-house może zostać uznana za pozorowaną, ponieważ podmiot publiczny nie sprawuje rzeczywistej kontroli.

• Przesadne delegowanie uprawnień– Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest sytuacja, w której instytucja publiczna zleca całość zarządzania zadaniem wykonawcy, nie pozostawiając sobie żadnych uprawnień do kontroli. Tego rodzaju delegowanie uprawnień, choć może wyglądać na legalne, może być uznane za próbę obejścia wymogów prawnych.

Jak unikać nadużyć w ramach zamówienia in-house?

Aby uniknąć nadużyć związanych z pozorowaniem zamówienia in-house, instytucje publiczne powinny zwrócić uwagę na kilka kluczowych zasad:

• Zachowanie pełnej kontroli– Zamawiający musi wykazać, że rzeczywiście sprawuje kontrolę nad wykonawcą, zarówno na poziomie strategicznym, jak i operacyjnym. Należy wprowadzić mechanizmy monitorowania działalności wykonawcy.

• Przejrzystość procedur– Procedura udzielania zamówienia in-house powinna być dokumentowana i przejrzysta. Wszystkie decyzje dotyczące wyboru wykonawcy oraz kontroli nad jego działalnością muszą być udokumentowane, aby w razie potrzeby można było je zweryfikować.

• Audyt zewnętrzny– W przypadku wątpliwości warto przeprowadzić audyt zewnętrzny, który pozwoli potwierdzić, że procedura jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa.

Podsumowując, aby zamówienia in-house były realizowane zgodnie z prawem, należy zadbać o transparentność, rzetelnośćoraz ścisłą kontrolęnad wykonawcą. Tylko wtedy można uniknąć ryzyka pozorowania zamówienia, które może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych.

Wykorzystanie zamówień in-house w praktyce

Przykłady zastosowań w różnych sektorach

Zamówienia in-house zyskują na popularności, szczególnie w sektorze publicznym, gdzie instytucje dążą do efektywności oraz oszczędności. Samorządy lokalneoraz administracja publicznaczęsto korzystają z tego trybu zamówień, aby zrealizować zadania, które są im bliskie i związane z bezpośrednią kontrolą nad wykonawcą. Zlecanie takich zadań na zasadzie in-house pozwala na zminimalizowanie kosztów związanych z przeprowadzaniem przetargów i daje pewność, że wykonawca będzie w pełni podlegał nadzorowi odpowiednich organów publicznych.

Przykładem może być sytuacja, w której miasto decyduje się na zarządzanie infrastrukturą miejską(np. utrzymanie czystości czy zarządzanie parkingami) poprzez jednostki zależne, takie jak spółki miejskie. Dzięki temu władze mogą bezpośrednio nadzorować działalność tych podmiotów, a jednocześnie unikać długotrwałych procedur przetargowych, co usprawnia proces realizacji projektów publicznych.

Szpitale, szkoły i instytucje kultury

In-house znajduje również zastosowanie w szpitalach, szkołachoraz instytucjach kultury, gdzie istnieje duża potrzeba utrzymania stałej kontroli nad wykonywanymi usługami. Przykładem może być zarządzanie cateringiemw szpitalach – zamiast organizować przetargi na zewnętrzne firmy cateringowe, placówka publiczna może zlecić to zadanie spółce zależnej, która działa na rzecz szpitala. Takie rozwiązanie zmniejsza koszty i pozwala na lepszą koordynację działań, ponieważ podmiot odpowiedzialny za usługę jest bezpośrednio nadzorowany przez instytucję publiczną.

Przykład z życia: Wiele szkół decyduje się na prowadzenie własnych stołówek poprzez powołanie spółek zależnych lub jednostek organizacyjnych. Dzięki temu dyrektor szkoły ma pełną kontrolę nad jakością posiłków i ich kosztami, unikając zewnętrznych dostawców.

Korzyści i wyzwania związane z in-house

Oszczędności i łatwiejsza kontrola

Korzyści płynące z wykorzystania zamówień in-house są nieocenione, zwłaszcza w kontekście oszczędności. Dzięki tej metodzie, instytucje publiczne unikają kosztów związanych z organizowaniem przetargów, co w długoterminowej perspektywie może prowadzić do znacznych oszczędności. Dodatkowo, łatwiejsza kontrolanad realizacją zadania oraz bezpośredni nadzór nad wykonawcą sprawiają, że zadania są realizowane szybciej i w sposób bardziej zgodny z celami organizacji.

Zamówienie in-house pozwala również na skrócenie czasu realizacji projektów, gdyż omija procedury przetargowe, które często są czasochłonne. Umożliwia to szybkie reagowanie na bieżące potrzeby, np. w przypadku potrzeby dostosowania usług publicznych do zmieniającej się sytuacji.

Wyzwania związane z brakiem konkurencji

Chociaż zamówienia in-house mają wiele zalet, nie są wolne od wyzwań. Jednym z największych ryzykzwiązanych z tym trybem jest brak konkurencji. Gdy zamówienie jest zlecane tylko jednej jednostce zależnej, może to prowadzić do braku innowacyjnościi stagnacji w wykonywanych usługach. Zamiast czerpać korzyści z różnorodnych ofert, instytucje publiczne mogą być zmuszone do współpracy z podmiotem, który nie ma motywacji do poprawy jakości usług, gdyż nie ma konkurencji na rynku.

⚠️ Potencjalne ryzyko: Zamówienia in-house mogą również prowadzić do nadużyćlub marnotrawstwa środków publicznych, jeśli kontrola nad wykonawcą jest niewystarczająca. Brak konkurencji sprawia, że wykonawca nie jest zmuszony do obniżania kosztów czy doskonalenia swojej działalności, co może zwiększyć wydatki w dłuższej perspektywie.

Podsumowanie

Zamówienia in-house to efektywne narzędzie dla sektora publicznego, które pozwala na oszczędności, łatwiejszą kontrolęoraz lepsze dostosowanie usług do potrzeb społeczności. Niemniej jednak, istotne jest, aby dobrze zarządzać tymi procesami, unikając zagrożeń związanych z brakiem konkurencji i ryzykiem stagnacji. Właściwe stosowanie zamówień in-house może być zatem kluczowe dla zapewnienia efektywności działań publicznych i dostosowania usług do zmieniających się warunków.